ज्यांचे होते प्राक्तन शापित

पॉप्युलर प्रकाशन, १९६५

ब्लर्ब
शोकात्मिकेचे मर्म समजावून देताना शोपेनहॉवरने म्हटले आहे, ''यातील नायक ज्या पापाचे प्रायश्चित्त भोगतो ते त्याने स्वतः केलेले नसते. आदिमानवापासून चालत आलेला 'मूळ पापा'चाच तो वारसा असतो. जन्मास येणे हेच ते पाप होय.''

'ज्यांचे होते प्राक्तन शापित' या नाट्यत्रयीत ओनीलने हाच विचार प्रामुख्याने मांडला आहे. या नाटकातील नायिका क्रिस्टिन कळवळून विचारते : ''आपली प्रेमळ, निष्पाप, निरागस वृत्ती सतत टिकून रहात नाही, असे का?'' अन् तीच स्वतः या प्रश्नाचे उत्तर देते : ''पण देव नाही आपल्याला असे मोकळे सोडणार! इतरांच्या आयुष्याशी आपल्या आयुष्याची अशी काही विचित्र गाठ तो बांधून ठेवतो की, त्यामुळे होणारी मनाची पिळणूक आणि त्याच्या वेदना यांमुळे वैतागून आपण अखेर एकमेकांच्या जिवावरच उठतो!''
या नाटकाचे तीन भाग ओनीलने आपल्या ऐन उत्कर्षाच्या काळात लिहिले आहेत. त्यातील मानसिक अस्वस्थतेचा आविष्कार आणि त्याचे यथायोग्य दर्शन घडविणारे नाट्यतंत्र, या दोन्हींमुळे ही नाटके अतिशय परिणामकारक झाली आहेत.

ग्रीक पुराणातील अॅगॅमेम्नन, क्लिटेम्नेस्ट्रा, ओरिस्टिस व इलेक्ट्रा यांच्या सुप्रसिद्ध कथेची एका नव्या दृष्टिकोणातून केलेली गुंफण या नाट्यत्रयीत पाहावयास मिळते. मूळ कथेतील भीषण नाट्यामुळे, सॉफक्लीज, एस्किलस आणि यूरिपिडिस् या तीन महान ग्रीक नाटककारांनी त्यांवर नाटके लिहिली आहेत. आधुनिक काळातही या कथेचा मोह अनेक नाटककारांना पडला आहे. पण ओनीलइतके यश याबाबतीत क्वचितच एखाद्या नाटककाराला लाभले असेल नसेल.